Η επιστημονική ονομασία του φυτού Calicotome (Καλυκοτόμος) προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις κάλυκας+τομή και αναφέρεται στον κάλυκα που τέμνεται εγκάρσια κατά την ανάπτυξη του άνθους.
Πολυετές φυτό, αγκαθωτός θάμνος με μικρά φύλλα που διακλαδίζονται σε τρία μικρά, όπως το τριφύλλι. Είναι μαλλιαρά από πάνω και λεία από κάτω. Έχουν βαθύ πράσινο χρώμα. Τον ασπάλαθο τον συναντούμε και στην Κρήτη, αλλά και σε άλλες περιοχές εκτός Κρήτης με διαφορετικές ονομασίες όπως: Ασφάλαθος, σπαλάχτρι, σπαλάθρι, κλπ.
Ο ασπάλαθος ανθίζει στις αρχές της Άνοιξης. Τα λουλούδια του έχουν έντονο κίτρινο χρώμα, είναι νεκταρογόνο φυτό, το μέλι του είναι αραιό, έχει και αυτό έντονο κίτρινο χρώμα με χαρακτηριστική γεύση και άρωμα. Τον επισκέπτονται συνήθως οι μέλισσες όταν η ένταση του ανέμου είναι μικρή.
Οι καρποί του μοιάζουν με τους καρπούς των φασολιών με την διαφορά ότι είναι πολύ μικροί, πολύ σκληροί και μαλλιαροί. Οι κατσίκες τρώνε τους καρπούς του, και τους τρυφερούς βλαστούς πριν αυτοί ξεραθούν και μεταμορφωθούν σε πολύ σκληρά και επικίνδυνα αγκάθια.
Μετά την ανθοφορία οι τρυφεροί βλαστοί μεταμορφώνονται σε πολύ σκληρά και επικίνδυνα αγκάθια, από την αρχή του κορμού του φυτού έως την κορυφή. Οι καρποί του ξεραίνονται και αυτοί. Όταν ανεβαίνει η θερμοκρασία την ημέρα ανοίγουν απότομα με ένα χαρακτηριστικό ήχο και πετάγονται τα σποράκια που περιέχει μέσα το σκληρό κέλυφος του φασολιού του. Με τα πρωτοβρόχια το φθινόπωρο ριζώνουν τα σποράκια και δίνουν νέα φυτά.
Το ξύλο του είναι πολύ σκληρό και χρησιμοποιείται σαν καυσόξυλο γιατί δίνει δυνατή φωτιά και κάρβουνο που κρατάει.
Ο ασπάλαθος έχει ωφεληθεί από τις αλλαγές που έχει επιφέρει ο άνθρωπος στη ζώνη της Μεσογείου: πυρκαγιές, υπερβόσκηση. Τα αγκάθια και η άσχημη γεύση του απωθεί τα πρόβατα και τις κατσίκες και έτσι μπορεί να αναπτυχθεί σε μεγάλους πληθυσμούς.
Με την ονομασία «Ασπάλαθος» το φυτό αναφέρεται από το Διοσκουρίδη. Οι Αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι με τα ακανθωτά κλαδιά του Ασπάλαθου κτυπούσαν και τιμωρούσαν τους τυράννους στον Άδη."Μυθολογικά συνδέθηκε με τη μεταθανάτια τιμωρία των αδίκων και ιδιαίτερα του Αρδιαίου. Τον Αρδιαίο , τύραννο μιας πόλης της Παμφυλίας , καθώς και άλλους τυράννους , όταν εξέτισαν στον κάτω κόσμο την καθιερωμένη ποινή που επιβαλλόταν στους αδίκους και ετοιμαζόταν να βγουν στο φως , το στόμιο δεν τους δεχόταν. Τότε άντρες άγριοι και όλο φωτιά που βρισκόταν εκεί, αφού τους βασάνισαν , άρχισαν να τους σέρνουν έξω από το δρόμο και να τους ξεσκίζουν επάνω στους ασπαλάθους, πριν τους ρίξουν πάλι στα Τάρταρα…
Πηγή:https://minorland.blogspot.com/2008/05/blog-post_4997.html , https://johnybee.blogspot.com/2010/04/blog-post_22.html